Schotse whisky: een ultieme gids

Wanneer we het hebben over whisky dan is Schotland een land dat in één adem met deze dranksoort wordt genoemd. Er is heel veel te delen over Schotse whisky in de breedte, variërend van een stuk historie tot soorten, merken en meer. Je leest het hier.

De oorsprong van Schotse whisky

De geschiedenis van Schotse whisky is even complex van karakter als sommige whisky’s zijn. Verwijzingen naar deze dranksoort gaan terug tot de 15e eeuw. Iets wat klein en simpel begon, groeide in de daaropvolgende eeuwen uit tot een wereldwijde industrie. Andere landen volgden het voorbeeld, maar voor velen is er niets beter dan whisky uit Schotland.

We weten dat whisky al eeuwen lang gedistilleerd wordt in Schotland. Er zijn verwijzingen dat monniken het distillatieproces hebben uitgevonden, maar ook zouden het boeren kunnen zijn die distilleren zagen als een goede manier om van hun overtollige gerst af te komen. Interessant genoeg is er al een historische verwijzing gedaan naar whisky in 1494, wat laat zien hoe lang deze drank al meegaat.

In 1690 is de eerste verwijzing naar een distilleerderij terug te vinden genaamd ‘Ferintosh’, maar toch wijst alles erop dat er al lang voor dit jaar (illegaal) gedistilleerd werd. Naast deze officiële verwijzingen die iets van een beeld schetsen, zijn er ook economische of sociale verwijzingen terug te vinden in de geschiedenis. Hieruit blijkt dat whisky in Schotland toentertijd vanuit een breed perspectief al een rol van betekenis speelde in de samenleving en vandaag de dag is dit niet anders.

Wil je meer weten over de geschiedenis van whisky? Check het artikel.

Is het whisky of whiskey?

Wanneer we het hebben over de schrijfwijze van deze drank dan worden ‘whisky’ en ‘whiskey’ nog wel eens door elkaar heen gebruikt, maar hier is echt een verschil tussen. Simpel uitgelegd: de schrijfwijze houdt verband met het land waar de drank wordt gemaakt. In Schotland spreekt men enkel van whisky, zonder e, terwijl in Ierland en Amerika whiskey mét een ‘e’ geschreven wordt.

Vind je dit interessant? Lees meer over de verschillen tussen whisky en whiskey.

Regels omtrent Schotse whisky

Er zijn verschillende regels die gelden voor de algemene productie van whisky, maar wist je dat Schotse whisky zelf ook nog eens specifieke regels heeft? Ter bevordering van de leesbaarheid en voor de behapbaarheid van dit artikel, beperken we ons tot de belangrijkste regels. We spreken van Schotse whisky als;

• De distillatie plaatsvindt in Schotland en er gedistilleerd wordt op basis van gemoute gerst, eventueel aangevuld met hele korrels van andere granen.
  • Belangrijk is dat alle granen, ongeacht de samenstelling, bij de distilleerderij tot een beslag worden verwerkt; het zogenoemde graanbeslag.
• Er minimaal twee distillaties plaatsvinden waarbij gedistilleerd wordt tot een maximum alcoholpercentage van 94,8% alcohol met gebruik van pot still ketels of een kolomdistillatie.
• Het minimale alcoholpercentage in de fles 40% alcohol heeft.
• Er minimaal drie jaar gerijpt is in vaten van eikenhout.

Meer lezen over hoe whisky gemaakt wordt? Bekijk dan dit artikel.

Een ander belangrijk punt op gebied van regels en Schotse whisky, is dat er een officiële instantie is die erop toeziet dat alle regels worden nageleefd. Deze instantie is de ‘SWA’, wat staat voor de Scotch Whisky Association. Deze partij heeft een belangrijke rol op gebied van bescherming, het verder ontwikkelen van de whisky-industrie en het verder promoten hiervan.

De whiskyregio’s van Schotland 

Schotland heeft meer dan 140 distilleerderijen. Veel, zo niet alles, ademt whisky in Schotland en je vindt distilleerderijen dan ook bijna overal terug. Van de kust, tot de stad en tot de eilanden: men maakt overal whisky. Kenmerkend voor de whisky-productie van Schotland is dat de distilleerderijen onderverdeeld zijn in regio’s. In deze regio’s worden uiteenlopende whiskysoorten gemaakt: van single malt en blended tot blended malt en grain whisky.

Soms zijn er bepaalde geur- of smaakkenmerken die de stijl van een regio kenmerken, maar houd er rekening mee dat er zoveel unieke distilleerderijen terug te vinden zijn in de regio’s dat vergelijken heel lastig is. Hieronder lees je welke Schotse whisky regio’s er zijn.

• Speyside: de Speyside is een toonaangevende regio waar het grootste gedeelte van de totale Schotse whisky-industrie plaatsvindt. Méér dan 50 distilleerderijen zijn hier gevestigd met enkele bekende namen zoals Glenfiddich, The Macallan en Balvenie.
  • Whisky uit de Speyside regio is uiterst divers, mede door het grote aantal distilleerderijen. Van zoetigheden tot fruit, kruiden en meer; je komt het hier allemaal tegen in het karakter van de whisky.
  • Lees hier alles over Speyside whisky.
    

    ---

• Highland: de Schotse Hooglanden nemen ongeveer een kwart van de totale Schotse whiskyproductie voor de rekening. Qua oppervlakte is dit de allergrootste regio en hierbinnen liggen de distilleerderijen verspreid van noord naar zuid en van oost naar west. Merken zoals Glendronach, The Dalmore, Old Pulteney en Oban vind je hier terug.
  • Highland whisky is uiterst divers qua stijl: fruit, zoetigheden, kruiden, ziltige tonen en zelfs rookinvloeden komen hier voor.
  • Lees hier alles over Highland whisky.
    

    ---

• Islay: dit is dé regio voor liefhebbers van rokerige whisky met toonaangevende merken zoals Ardbeg, Lagavulin en Laphroaig die je hier terugvindt. Toch wordt er ook niet-rokerige whisky gemaakt, wat de diversiteit binnen de regio onderstreept.
  • De whisky die men hier maakt is krachtig en complex, vaak met rook- en turfinvloeden maar niet altijd.
  • Lees hier alles over Islay whisky.
    

    ---

• Lowlands: in de Lowlands regio worden heel veel liters whisky geproduceerd, wat voornamelijk voor blended whisky gebruikt wordt. Blends vertegenwoordigen het grootste gros van de totale whiskymarkt, wat het belang van deze regio onderstreept. Auchentoshan, Glenkinchie en Rosebank komen onder andere uit deze regio vandaan.
  • Whisky uit deze regio heeft vaak een fris, fruitig, bloemig of levendig karakter.
  • Lees hier alles over Lowlands whisky.
    

    ---

• Campbeltown: de Campbeltown regio heeft een lange historie op gebied van distilleren. Vandaag de dag vind je hier slechts een paar merken terug, maar deze maken whisky die groots in smaak is. Denk aan Springbank, Longrow en Kilkerran.
  • Ondanks dat Campbeltown maar een handje vol merken omvat, is de whisky die ze maken divers. Maritieme invloeden willen nog wel eens voorkomen en zowel rokerige als niet-rokerige whisky vind je hier terug.
  • Lees hier alles over Campbeltown whisky.
    

    ---

• Islands: de Islands is een verzameling van een groep unieke distilleerderijen die zich rond de Schotse kust bevinden. Arran en Jura zijn de namen van zowel de distilleerderij als het respectievelijke eiland. Het eiland Orkney is waar Highland Park en Scapa vandaan komen en Talisker is de trots van het eiland Skye.
  • Er is praktisch geen rode draad te vinden tussen de huisstijlen van deze merken, waardoor we aanraden dit zelf verder te ontdekken.
  • Lees hier alles over Islands whisky.

Schotse whiskysoorten: single malt, blended whisky en meer

Naast dat er heel veel distilleerderijen in Schotland terug te vinden zijn, maakt men ook verschillende whiskysoorten, waarvan single malt whisky en blended whisky de bekendste soorten zijn. Hieronder lees je meer over whiskysoorten die in Schotland en daarbuiten bekend zijn.

Single malt whisky

Schotse single malt whisky wordt als de meest prestigieuze whiskysoort gezien, zowel in het algemeen in de wereld als specifiek in Schotland. Qua volume is het echter zeker niet de grootste, maar toch is dit voor velen de heilige graal. Bekende merken uit Schotland die single malts maken zijn onder andere Ardbeg, Glenfiddich, Macallan, Laphroaig en Talisker.

• Klik op de link en check het artikel over single malt whisky.
  

  ---

Blended whisky

Blended whisky is samen met single malt whisky het bekendst op gebied van de soorten whisky die we onderscheiden. Deze soort ontstaat door single malt whisky te combineren met grain whisky (zie verder naar onder) in één eindproduct. Dit combineren noemen we ‘blenden’, waardoor je ook direct weet waar de naam vandaan komt. Goed om verder te weten is dat het overgrote volume van de totale whiskymarkt in Schotland en daarbuiten bestaat uit blended whisky, waardoor dit een cruciale categorie voor de totale industrie is. Namen zoals Johnnie Walker, Chivas Regal en Famous Grouse behoren tot deze categorie.

• Check het artikel blended whisky: de motor van de whisky-industrie om hier meer over te lezen.
  

  ---

Blended malt whisky

Deze whiskysoort ontstaat door het blenden van twee of meer Schotse single malt whisky’s die gedistilleerd zijn bij minimaal twee distilleerderijen. Dit is dus als tijd een mix van whisky’s van verschillende merken. Als je liefhebber van single malts of blended whisky bent, dan is dit ook zeker een interessante categorie om verder te ontdekken, doordat je kunt ervaren hoe verschillende single malts elkaar complementeren in één eindproduct. Bekende blended malt whisky’s zijn Big Peat, Monkey Shoulder en Johnnie Walker Green Label.

• Lees hier alles over blended malt whisky.
  

  ---

Grain whisky

Deze whiskysoort is een onlosmakelijk onderdeel van blended whisky en hierdoor óntzettend belangrijk voor de whisky-industrie als geheel. Opzichzelfstaand is dit geen whisky-soort die bij het grote publiek bekend is en dat is op zich niet gek omdat deze whiskysoort grotendeels gemaakt wordt om blended whisky te maken. In ons aanbod vind je daardoor hoofdzakelijk grain whisky van bekende Schotse merken terug die, naast andere whisky, óók een grain whisky in het assortiment hebben. Girvan is een grote producent van grain whisky, maar ook merken zoals Compass Box en Teeling hebben een grain whisky in het assortiment.

• Lees hier meer over deze onderbelichte maar belangrijke whiskysoort: grain whisky.

Vaten en whisky: een magisch samenspel

Binnen de productie van Schotse whisky, maar ook zeker whisky in het algemeen, speelt de vatrijping een belangrijke rol. Whisky uit Schotland moet verplicht minimaal drie jaar rijpen in eikenhouten vaten, waarbij niet uitmaakt wat voor soort hout gebruik wordt zolang het maar eikenhout betreft. De rijpingsperiode zorgt ervoor dat de whisky opgevoed wordt op gebied van geur, kleur en smaak en deze fase is ontzettend belangrijk voor de kwaliteit van de uiteindelijke whisky in de fles.

Er zijn verschillende soorten eikenhout en verschillende type vaten die elk unieke kenmerken toevoegen aan whisky. Er is veel over dit onderwerp te delen waardoor we ook hiervoor een apart artikel hebben klaarstaan.

• Lees hier meer over eikenhout en whisky.

Bekende merken uit Schotland en whisky om direct te proberen

Het aanbod aan Schotse whisky is zo breed en divers dat het soms lastig is om hierin je weg te vinden. Schotland heeft immers verschillende whiskyregio’s en hierin vinden we allerlei soorten merken terug. Ook onderscheiden we verschillende whiskysoorten en of het allemaal nog niet ingewikkeld genoeg is, is er ook op gebied van smaak héél veel te ontdekken.

Onderstaand lichten we een vijftal Schotse whiskymerken uit inclusief whiskysuggestie om te proberen.

Schotse whisky drink je zo! 

Whisky drinken kan op verschillende manieren en dat geldt dus ook zeker voor het drinken van Schotse whisky. Er is geen goede of foute manier om whisky te drinken; puur, in de mix of als onderdeel van een cocktails – het is allemaal prima zolang je er zelf maar van geniet. Wat ook interessant is om te benoemen, is dat dezelfde whisky volledig anders tot uiting kan komen op gebied van smaak wanneer je veranderingen doorvoert in de manier waarop je ‘m drinkt. Je kan whisky namelijk:

• Puur drinken
• Met een druppeltje water in het glas drinken
• Met koelstenen in het glas drinken
• Mixen met frisdrank of vruchtensap
• In cocktails verwerken

Naast dat de manier waarop je whisky drinkt van invloed is op de algemene ervaring, kan het ook zijn dat je een zachte whisky bijvoorbeeld graag puur drinkt, terwijl je bij het drinken van cask strength whisky bijvoorbeeld graag enkele druppels water toevoegt of zelfs een ijsklontje. Uiteraard is het ook goed mogelijk dat je whisky in huis hebt waar je op momenten puur van geniet, terwijl je dit op andere momenten in de mix doet. Kortom, er is geen goed of fout en belangrijk is vooral dat je doet wat bij jou past.

Danny van DrankDozijn

Sinds 2016 ben ik werkzaam bij DrankDozijn als online marketeer. Dranken zijn mijn passie met whisky als absolute nummer één.

Ik voorzie je van informatie, nieuws en wetenswaardigheden via ons blog op gebied van al je favoriete dranken. Proost!