In onze serie, waarin we het hebben over de invloed van eikenhout op de smaak van whisky, kan port cask whisky niet ontbreken. Hier lees je dan ook veel meer over deze versterkte wijnsoort en de link met whisky.
Whisky, en dan specifiek de vatrijping hiervan, is een boeiend onderwerp waarover veel te delen is. Zo hebben we eerder geschreven over whisky gerijpt in sherryvaten, bourbonvaten en wijnvaten, waardoor het nu de beurt is aan portvaten en de invloed die deze vaten op de smaak van whisky hebben.
Het rijpen van whisky in vaten die voorheen met port waren gevuld is een populaire keuze. Interessant is dat er verschillende portsoorten zijn die bekendstaan om eigen, unieke karakteristieken. Dit leidt ertoe dat de invloed hiervan op de uiteindelijke whisky ook over de nodige verschillen beschikt. Voordat we hier meer over delen, kijken we eerst naar de basis: wat is port?
In het kort: wat is port?
Port is een versterkte wijn uit Portugal die afkomstig is uit de Douro-Vallei. Deze wijn staat bekend om zijn rijke en volle smaken. De Douro-Vallei in Portugal is de regio waar de productie plaatsvindt, en de versterkte wijn die hier wordt gemaakt, is de enige versterkte wijnsoort die de naam ‘port’ mag dragen. Het productieproces van port vertoont gelijkenissen met dat van ‘normale’ wijn, maar een belangrijk verschil is dat bij port de fermentatiefase, waarin suikers worden omgezet in alcohol, bewust na korte tijd wordt gestopt door extra alcohol toe te voegen. Hierdoor heeft port een hoger alcoholpercentage dan ‘normale’ wijn, waardoor het een ‘versterkte’ wijn is
Port staat verder bekend als een dessertwijn en komt in verschillende soorten op de markt. Mogelijk zeggen ruby en tawny port je iets, of ben je bekend met white port? Mochten deze soorten je niets zeggen; wees gerust! We behandelen ze verderop in dit artikel.
Wat is port cask whisky?
Port cask whisky klinkt misschien als een ingewikkelde term, maar eigenlijk valt dit reuze mee. Dit betekent namelijk niets meer en niets minder dan whisky die gerijpt is in vaten waarin voorheen port zat. In de vaten die men gebruikt voor het rijpen van whisky kan port zowel lang als kort rijpen, waarbij producenten zowel Europees als Amerikaans eikenhout kunnen gebruiken voor de vaten.
Meestal rijpen de meeste portsoorten meerdere jaren, waardoor er ruimschoots houtcontact is en het hout alle tijd heeft om geur-, kleur en smaakstoffen op te nemen. Tijdens de rijpingsperiode van de port, trekt de versterkte wijn in de houtporiën en wanneer er later een vers distillaat of whisky in het vat rijpt, geeft het deze stoffen tot op een bepaalde hoogte af aan de drank die dan in het vat zit.
Hoe wordt port cask whisky gemaakt?
Als we kijken naar hoe whisky gemaakt wordt, is het proces op enkele verschillen na, voor de meeste whisky’s hetzelfde. Een groot verschil kan echter gemaakt worden op gebied van de vatrijping. Whisky moet immers rijpen in vaten van eikenhout, maar daarbinnen is veel ruimte tot vrije interpretatie.
- Volledig in portvaten gerijpt of afkomstig uit één enkel portvat
Een whisky die volledig in portvaten rijpt, doet dit vanaf het moment na de distillatie tot en met het moment van bottelen. Indien de rijping plaatsvond in één enkel vat, dan noemen we dit een ‘single cask whisky’. - Gefinisht in portvaten
Wanneer whisky een finish in ex-portvtten krijgt, brengt het tijdens de rijpingsperiode eerst tijd door in (een) ander(e) vat(en). In de praktijk gebruikt men vaak ex-bourbonvaten voor een initiële rijpingsperiode. Hier wordt de whisky in de basis in opgevoed, om daarna een finishing touch in een ander vatsoort te verkrijgen. Deze finishperiode duurt vaak enkele maanden. - Samengesteld uit meerdere (port)vaten
Vaak worden meerdere vaten gebruikt om tot de uiteindelijke whisky te komen. Dit kan een mix van verschillende vatsoorten zijn waarvan de distillaten worden samengevoegd, waarbij de producent bepaalt welke aandeel de eventueel verschillende vatsoorten van het totaal hebben.
Hoe smaakt de whisky?
Port cask matured whisky, of whisky gerijpt in portvaten, slaat terug op een ruim begrip aangezien verschillende whisky’s in ex-portvaten rijpen. Bovendien is elk vat uniek en zorgt het voor unieke smaaknuances die je terugvindt in de whisky. Zelfs als je twee whisky’s van hetzelfde merk tegelijkertijd in vergelijkbare vaten voor dezelfde periode zou laten rijpen, bestaat nog steeds de kans dat de whisky’s de nodige verschillen zullen vertonen. Het is dus zeker niet zwart-wit. Desondanks zijn er wel bekende smaakinvloeden die je vaak terugvindt in ex-port cask whisky:
- Donker fruit (bessen, kersen en bramen)
- Gedroogd fruit
- Chocolade
- Noten
- Hout
Deze lijst dient echter als richtlijn, aangezien verschillende variabelen van invloed zijn op de smaak van de whisky, zoals de huisstijl van het merk, het soort vat dat gebruikt is, de kwaliteit van het hout, de grootte van het hout en natuurlijk de rijpingsduur.
Verschillende portsoorten
Port is een versterkte wijnsoort die in verschillende varianten op de markt komt. De portsoorten hebben elk unieke kenmerken, wat leidt tot smaakvolle verschillen tussen de soorten. Deze verschillen komen ook tot uiting in whisky die in ex-portvaten rijpt. Hieronder vind je meer informatie over de bekendste soorten port waarvan de vaten worden gebruikt in de whisky-industrie. Hoewel er meerdere portsoorten zijn die niet in dit rijtje staan, zoals Vintage Port of Late Bottled Vintage port, worden deze op het moment van schrijven minimaal gebruikt in de whisky-industrie en laten we ze hier buiten beschouwing.
- Ruby port
Ruby port is een jonge en levendige portsoort met een dieprode kleur. Deze port staat bekend om zijn fruitige smaak met tonen van bijvoorbeeld kersen of frambozen. Ruby port rijpt meestal kort in vaten van eikenhout, wat bijdraagt aan het behoud van zijn levendigheid. - Tawny port
Tawny port is doorgaans complexer van smaak dan ruby port, doordat deze portsoort doorgaans langer rijpt. In sommige gevallen rijpt deze port tientallen jaren. Tawny port heeft vaak een amberkleurig uiterlijk en bevat smaken van gedroogd fruit, noten en karamel. - White port
White port wordt gemaakt van witte druiven, wat resulteert in een portsoort die zich onderscheidt door zijn kleur. In tegenstelling tot andere portsoorten, wordt white port vaak gedronken als aperitief of gebruikt als ingrediënt in mixdrankjes en cocktails. De smaak van white port is vaak lichter, waardoor deze portsoort relatief toegankelijk is.
Goede whisky’s om verder te ontdekken?
Veel whiskymerken maken port cask whisky, waardoor we meerdere stuks met je delen die het proberen waard zijn. Dit zijn diverse whisky’s die verschillen op gebied van land, merk, soort of prijs. Kortom, er is voor iedereen wat te ontdekken. Tot slot is goed om te vermelden dat de whisky’s op willekeurige volgorde staan.
- Famous Grouse Ruby Cask
Ook een bekend merk als The Famous Grouse heeft een port cask finish whisky in het assortiment in de vorm van de Famous Grouse Ruby Cask. Deze whisky begint z’n leven als de ‘klassieke’ expressie van het merk, maar rijpt nog eens enkele maanden verder in ex-ruby portvaten. Dit zorgt ervoor dat met name hints van fruit en kruiden toegevoegd worden aan de whisky. Je ontdekt hierin hints van vanille, kaneel, kruidnagel, fruitcake, kersen en meer. - Talisker Port Ruighe
In een rijtje over port cask whisky kan Talisker Port Ruighe eigenlijk niet ontbreken. Deze single malt whisky combineert het beste uit de maritieme, rokerige huisstijl van het merk met dit van een finish periode in ex-portvaten. Zoet, fruitig, ziltig en rokerig – Talisker Port Ruighe heeft het allemaal. - Arran Port Cask
Arran Port Cask is een single malt whisky die gefinisht is in ex-portvaten. De huisstijl van Arran is rijk aan tonen van citrus en vanille en door het finishen van de whisky in portvaten worden hier lagen van donker fruit en kruiden aan toegevoegd. Naast vanille en citrus ontdek je hierin tonen van noten, mandarijn, fudge, kersen en honing. - GlenDronach Port Wood
Hoewel de GlenDronach distilleerderij met name bekend is om het rijpen van hun whisky in sherryvaten, laten ze zien ook heerlijke whisky te maken met een rijping in portvaten. We presenteren je de GlenDronach Port Wood. Initieel gerijpt in ex-bourbonvaten om daarna meerdere jaren verder te rijpen in ex-portvaten. Tonen van pruimen, bramen, aardbeienjam, hout, rozijnen en ontbijtkoek kun je hierin ontdekken. - Kavalan Solist Port Cask
Dit is een Taiwenese whisky, waarmee we een mooie toevoeging op dit rijtje aan Schotse whisky’s hebben. Daarnaast is deze single malt whisky niet gefinisht in portvaten, maar is de whisky volledig gerijpt in één enkel portvat. Kavalan Solist Port Cask kennen we dus als een single cask whisky. Verwacht een intense whisky, wat mede het gevolg is van het hoge alcoholpercentage á 58,6%. Je komt hierin krachtige tonen van bramen en bessen tegen, wat aangevuld wordt met lagen van zoetigheden, kruiden en een houtachtige toets.
Sinds 2016 ben ik werkzaam bij DrankDozijn als online marketeer. Dranken zijn mijn passie met whisky als absolute nummer één.
Ik voorzie je van informatie, nieuws en wetenswaardigheden via ons blog op gebied van al je favoriete dranken. Proost!