Centraal in dit artikel staan wijnvaten en de whisky die hierin rijpt. Hoewel wijn en whisky twee verschillende dranksoorten zijn, worden de vaten waarin verschillende wijnsoorten rijpen veelvuldig gebruikt in de whisky-industrie. Hier lees je meer over de vaten achter de whisky.
We gaan hier de diepte in over wijnvaten en de invloed hiervan op de rijping van whisky. Dit artikel is een vervolgstuk op de invloed van eikenhout op de rijping van whisky, wat het startsein is geweest voor deze serie waarin we de breedte van het rijpen van whisky opzoeken. Is dit onderwerp relatief nieuw voor je of begin je gewoon graag bij het begin? Check dan eerst dat artikel.
Wijn en de link met whisky
We hoeven waarschijnlijk niet de diepte in te gaan over wat wijn is, doordat dit een van de meest bekende dranksoorten betreft. Daarnaast doen we dit hier ook niet omdat zoveel over wijn en de verschillende wijnsoorten te vertellen is, dat dit de strekking van dit specifieke artikel voorbijgaat.
Het rijpen van whisky in wijnvaten is niet nieuw in de whiskywereld, maar wel is het iets wat in de laatste jaren steeds populairder is geworden. We zien in de breedte een toename van steeds meer ‘experimentele’ vatrijpingen. Zolang het vat immers maar van eikenhout is gemaakt, mag het voor de rijping van whisky gebruikt worden.
Deze vaten, die ook bekendstaan als ex-wijnvaten, voegen geur, kleur en smaak toe aan de whisky. Verder is het rijpen van whisky in ex-wijnvaten een vrij ruim begrip, mede door de hoeveelheid wijnsoorten die we kennen. Een bekend verschijnsel is zeker het rijpen van whisky in vaten die voorheen met versterkte wijn waren gevuld, zoals sherryvaten, maar ook zien we dat distilleerderijen gebruik maken van rode en zelfs witte wijnvaten voor de rijping van whisky. Kortom, reden genoeg om hier dieper op in te gaan.
Wine cask whisky: wat is dit?
Soms zie je in de naam, omschrijving of op het etiket van een whisky iets benoemd staan zoals wine cask whisky of bijvoorbeeld wine cask matured. Wat betekent dit nou eigenlijk? Het antwoord is simpel: dat (een deel van) de rijpingsperiode plaatsgevonden heeft in vaten die voorheen met wijn waren gevuld. Sommige whisky-producenten specificeren dit verder, zodat je exact te weten komt om welke wijn soort het gaat, maar ook zijn er producenten die dit dit niet verder specificeren, waardoor het gissen blijft.
Wijnvaten kunnen zowel gemaakt worden van Amerikaans als Europees eikenhout. Daarnaast zijn er talloze wijnsoorten die in eikenhouten vaten rijpen, waardoor producenten ruime mogelijkheden hebben om hun whisky in ex-wijnvaten te laten rijpen. Denk aan syrah, pinot noir, chardonnay en meer. Mede hierdoor is het er ontzettend veel te ontdekken binnen het aanbod aan wine cask whisky. Geen whisky is hetzelfde, maar ook voor wijn geldt dit zeker.
Waarom wijnvaten gebruikt worden voor de rijping van whisky?
Door de jaren heen zijn er steeds meer whisky’s met een rijping in wijnvaten op de markt verschenen. Deze whisky’s, die we ook kennen als ex-wine cask whisky of wine cask matured whisky, zorgen voor nieuwe smaakdynamiek op de markt. We zagen in een eerder stadium dat distilleerderijen met toentertijd vrij experimentele vatrijpingen kwamen zoals het initieel rijpen van whisky in ex-bourbonvaten met daaropvolgend een rijping in ex-sherryvaten.
Als we vooruit spoelen in de tijd is deze combinatie, of het volledig rijpen van whisky in ex-sherryvaten, niet meer weg te denken uit de whiskywereld. Regelgeving op gebied van whisky schrijft voor dat whisky in eikenhout moet rijpen, waardoor dit ruimte tot creatieve interpretatie biedt voor whiskymakers. Dit bracht whiskymakers op het idee om het over een andere boeg te gooien; met het gebruik van wijnvaten.
Enerzijds helpt dit voor bij het uitbreiden van het moderne smaakaanbod van whisky en anderzijds spreekt men hiermee ook weer een nieuwe doelgroep aan. Verschillende wijnsoorten zullen immers bekend zijn bij mensen, waardoor een bruggetje wordt gebouwd tussen wijn en whisky. In een whiskywereld die veelvuldig onderhevig is aan trends en ontwikkelingen, is het experimenteren op gebied van vatrijpingen en whisky niet meer weg te denken.
Hoe wordt de whisky gemaakt?
Hoe whisky gemaakt wordt komt aan bod in een apart artikel, waardoor we dat hier verder niet behandelen. Wanneer we het dan hebben over hoe deze whisky specifiek gemaakt wordt, doelen we op de vatrijping doordat dit centraal staat in dit stuk.
Wanneer wijn in vaten rijpt, trekt de wijn tot op een bepaalde hoogte in de houtporiëen. Wanneer er vervolgens in een later stadium whisky in de vaten rijpt, voedt het hout de whisky op met geur-, kleur- en smaakstoffen afkomstig vanuit het hout. Whisky kan volledig rijpen in wijnvaten of hierin gefinisht worden. Het finishen duidt op een tweede/extra rijpingsperiode die voor een kortere tijd plaatsvindt, nadat de whisky eerst in andere vaten is gerijpt. Zie dit dit als een finishing touch.
In de praktijk zien we zowel whisky terug die in volledig in wijnvaten is gerijpt evenals whisky’s die hierin gefinisht zijn. Zodoende kun je voor jezelf de afweging maken wat jij eventueel liever wilt ontdekken. Of een whisky wel of niet volledig gerijpt wordt in bepaalde of specifiek een finish krijgt, hangt af van verschillende factoren. Denk aan het einddoel van de producent, maar ook zeker aan de kwaliteit van de whisky. Het kan namelijk voorkomen dat de whisky na meerdere jaren rijpen niet volledig voldoet aan het doel dat de makers voor ogen hadden, waardoor ze besluiten om de whisky verder te laten rijpen. Eén manier van verdere rijping is dan ook een finish. Dit gebeurt met als doel om in een relatief kort tijdsbestek, wat vaak enkele maanden is, éxtra geur, kleur en smaak toe te voegen aan de whisky.
Samenvattend de manieren hoe whisky in wijnvaten kan rijpen:
- Volledig in wijnvaten gerijpt
Als een whisky volledig in wijnvaten rijpt, is dit vanaf de allereerste rijpingsdag na de distillatie tot het moment van afvullen. - Gefinisht in wijnvaten
Wanneer een whisky in wijnvaten gefinisht wordt, heeft het voorafgaand aan dit moment in andere vaten gerijpt. Vaak zien we dat whisky eerst in bourbonvaten rijpt waarmee de basis wordt gelegd om daarna gefinisht te worden. - Samengesteld uit meerdere (wijnvaten)
Het overgrote gros van de whisky op de markt rijpt in meerdere vaten, zo ook single malt whisky. Het kan echter voorkomen dat een whisky volledig in één vat gerijpt is en dit kennen we als ‘single cask whisky’. Het is hierdoor mogelijk dat een whisky specifiek in één wijnvat is gerijpt, maar de kans is groter dat je whisky terugvindt die uit een combinatie van (wijn)vaten is samengesteld.
Hoe smaakt whisky die gerijpt is in wijnvaten?
Whisky met een rijping in wijnvaten kan uiteenlopende smaken bevatten. Dit ontstaat door verschillen tussen wijnsoorten onderling, maar ook zeker tussen de verschillende whiskystijlen die diverse merken maken. Sommige distilleerderijen produceren whisky die ziltig of fruitig van smaak is, maar ook rokerige whisky of juist whisky met een zoetje in de smaak behoort tot de mogelijkheden. Uiteindelijk ontstaat tijdens de vatrijping een samenspel tussen invloeden vanuit het eikenhout met het verse distillaat om zo tot de uiteindelijke whisky te komen.
Er kunnen dus heel veel smaakvariaties ontstaan, waardoor er geen eenduidige antwoord te geven is op hoe whisky smaakt die in wijnvaten gerijpt is. Wel zijn er bepaalde aroma’s die je zou kunnen herkennen, maar of en in welke mate dit gebeurt is geen garantie. Bekende aroma’s zijn onder meer:
- Donker fruit (bosbessen, bramen, kersen)
- Rood fruit (rode bessen, frambozen, aardbein)
- Chocolade
- Kruiden
- Hints van hout
De kwaliteit van het vat is van grote invloed op de uiteindelijke kwaliteit van de whisky. Daarnaast is ook zeker de huisstijl van een specifiek merk van belang, zoals eerder benoemd. Probeer dan ook niet teveel in hokjes te denken en laat je zintuigen het werk doen om tot jouw eigen proefnotities te komen. Om je op weg te helpen met interessante whisky die rijpt in wijnvaten vind je hieronder vijf aanraders.
Goede whisky om te proberen
We hebben het nu zo uitgebreid gehad over wijnvaten en de relatie tot whisky op specifieke punten, dat we nog maar met één ding kunnen afsluiten: whisky! Om je op weg te helpen vind je hieronder vijf interessante whisky’s die deels of volledig in wijnvaten zijn gerijpt met hierbij een korte proefnotitie. Goed om te weten: de whisky’s staan op willekeurige volgorde.
- Bunnahabhain Eirigh Na Greine
Bunnahabhain Eirigh Na Greine is een single malt whisky die afkomstig is van het Schotse eiland Islay. Hier staat men voornamelijk bekend om de productie van rokerige whisky, maar Bunnahabhain is een uitzondering op de regel. De huisstijl is maritiem van kararkter, maar niet rokerig. De Eirigh Na Greine is volledig gerijpt in Franse rode wijnvaten, waardoor tonen van zoetigheden, fruit en kruiden samenkomen met ziltige, maritieme tonen uit de huisstijl van dit merk. - Tamnavulin Tempranillo Cask
De Tempranillo Cask van Tamnavulin is een single malt whisky die eerst in vaten van Amerikaans eikenhout is gerijpt en daarna gefinisht is in wijnvaten. Het gaat hier specifiek om tempranillo wijn uit Spanje. Tonen van rode bessen, bosbessen, fruit, karamel en chocolade kun je onder meer tegenkomen in deze whisky. - Jura Red Wine Cask
Ook de Jura Red Wine Cask is in eerste instantie gerijpt in Amerikaans eikenhout voor meerdere jaren. De rijpingsperiode is afgesloten met een korte finish in vaten die voorheen met rode wijn waren gevuld. Hints van rozijnen, karamel, honing, donker fruit en en frambozen komen tot leven in je glas. - Deanston 10 years Bordeaux Cask
Deze Deanston whisky is de enige single malt whisky uit dit rijtje waarvan expliciet bekendgemaakt is hoe lang de whisky in totaal gerijpt is: minstens 10 jaar. Deanston 10 years Bordeaux Cask rijpte eerst in ex-bourbonvaten om daarna verder te rijpen in ex-rode wijnvaten uit Bordeaux (Frankrijk). Tonen van honing, karamel, kruiden, citrus en peper zijn onder andere terug te vinden in deze whisky. - Glen Moray Cabernet Cask Finish
De naam van deze whisky verklapt dat deze whisky een finish in ex-cabernet sauvignon vaten heeft gehad, waarmee z’n rijpingsperiode werd afgesloten. Daaraan voorafgaand is de whisky gerijpt in ex-Amerikaans eikenhout voor een basisopvoeding. Tonen van diverse fruitsoorten, hints van vanille, eikenhout en zoetigheden kenmerken de Glen Moray Cabernet Cask Finish.
Sinds 2016 ben ik werkzaam bij DrankDozijn als online marketeer. Dranken zijn mijn passie met whisky als absolute nummer één.
Ik voorzie je van informatie, nieuws en wetenswaardigheden via ons blog op gebied van al je favoriete dranken. Proost!
Echt weer een super leuk blog Danny. Ja mijn passie is ook whisky. Je bent nooit uitgeleerd. Bedankt.