Cognac is een brede groep aan dranken, waarvan we verschillende soorten op de markt tegenkomen. In dit artikel gaan we het specifiek hebben over verschillende smaakstijlen binnen cognac, zodat je dit stuk als handvat kunt gebruiken wanneer je op zoek bent naar een cognac maar niet weet wat je moet kiezen.
Voordat we je meer vertellen over stijlen op gebied van cognac, lees je hieronder eerst meer over wat cognac in het kort is, wat belangrijke momenten uit de geschiedenis van de drank zijn, hoe het gemaakt wordt en welke gebieden (cru’s) we onderscheiden. Zodoende krijg je hierdoor een totaalbeeld over cognac. Ken je deze informatie al? Scroll dan snel verder naar onder.
In het kort: wat is cognac?
Cognac is een alcoholische drank die uitsluitend gemaakt mag worden in de Franse Cognacregio. Naast deze geografische regel zijn er ook nog andere regels van toepassing op de productie van deze drank:
- Cognac moet een minimaal alcoholpercentage van 40% hebben.
- Er mogen slechts 9 druivenrassen gebruikt worden in het productieproces, waarvan de ugni blanc druif het meest gebruikt wordt.
- De drank moet minstens tweemaal gedistilleerd worden.
- De minimale rijpingsduur is twee jaar in vaten van Frans eikenhout.
Belangrijke momenten uit de geschiedenis van cognac
Kennis met betrekking tot cognac ontwikkelde men in Frankrijk over de tijdspanne van verschillende eeuwen. In de Middeleeuwen stonden de wijngaarden van de voormalig Franse provincie Poitou al bekend om de goede wijnen. Deze wijnen werden door Nederlandse schepen vervoerd richting landen rondom de Noordzee, doordat de Nederlanders op hun beurt richting Frankrijk waren gevaren om zout te halen. In de 16e eeuw werden de wijnen uit Charente nog populairder bij de Nederlanders waardoor men frequenter richting de Franse haven vaarde, op zoek naar wijnen uit ‘Champagne’ en ‘Borderies’.
De invloed van de Nederlanders
De Nederlands kwamen met het idee om de wijn te distilleren zodat de kwaliteit hiervan beter behouden bleef – deze liep namelijk behoorlijk terug tijdens de lange zeetransporten. Initieel distilleerde men de wijnen na aankomst in Nederland en de kwaliteit van de drank was al stukken beter. Dit ‘succes’ noemden ze ‘brandewijn’, en uiteindelijk werd dit verbasterd tot ‘brandy’. Later besloten de Nederlanders dat het een slimmere keuze was om de wijn juist te distilleren op de plek waar het gemaakt werd: Frankrijk. Toentertijd leidde dit tot de bouw van de eerste Franse distilleerderijen, waarin ketels kwamen te staan die gemaakt waren met gebruik van Nederlands koper.
Dubbele distillatie
In het begin van de 17e eeuw deed de dubbele distillatie z’n intrede, waarmee men de wijnen naar een sterk alcoholische drank distilleerden. De eerste ketels, die door de Nederlanders geplaatst waren, werden gemoderniseerd en verbeterd. Langzaamaan maakten de Fransen deze kennis eigen en konden zij de regie volledig overnemen. Een ander belangrijke gebeurtenis is dat men cognac in vaten van Frans eikenhout bewaarde voordat deze op transport per boot vervoerd werden. Per toeval kwamen zij er toen achter dat de smaak van de drank positief veranderde, waardoor de houtrijping uiteindelijk definitief onderdeel van het productieproces werd. Het hout dat zij toenterijd gebruikte kwam uit de nabijgelegen provincie Limousin. Ook vandaag de dag speelt deze regio nog steeds een belangrijke rol wanneer het aankomt op eikenhout voor het rijpen van cognac.
Hoe wordt cognac gemaakt?
We benoemden eerder al dat cognac volgens bepaalde vastgestelde regels gemaakt wordt. Hierdoor geven we je graag meer inzicht in het productieproces an sich, zodat de totstandkoming van de drank duidelijk(er) voor je wordt. Dit vormt dan ook de basis van de uiteindelijke cognacstijlen die we kennen, waarover verder naar onder meer volgt.
Wijnbouw
Doordat witte wijn de basis van elke cognacsoort is, begint het productieproces bij de wijnbouw. Druiven staan aangeplant op wijngaarden en worden geoogst zodat men er wijn van kan maken. De makers zijn echter wel verplicht om enkel wijn te maken van de druiven die toegestaan zijn binnen de productie van cognac, waarvan de ugni blanc druif het meest gebruikt wordt.
Vinificatie (het maken van wijn)
Als de druiven eenmaal geoogst zijn, zijn het persen van de druiven en het fermenteren van dit sap (= suiker omzetten in alcohol) de volgende stappen. De wijn die dan ontstaat gaat men in de volgende stap distilleren om tot een drank te komen met een hoger alcoholpercentage.
Distilleren
In de distillatiefase wordt de wijn uit de vorige stap gedistilleerd en krijgt de drank een hoger alcoholpercentage. De distillatie bestaat uit twee rondes. Na de eerste distillatieronde ontstaat een vloeistof met de naam ‘brouillis’ die rond de 30% alcohol bevat. Deze drank ondergaat nogmaals een distillatie om dan ‘eau-de-vie’ genoemd te worden, waarvan het alcoholpercentage rond de 70% ligt. De eau-de-vie is de voorloper van cognac, maar mag nog niet zo genoemd worden doordat het productieproces nog niet klaar is.
Rijpen
Het rijpen van de eau-de-vie is de volgende stap en dit is een hele belangrijke. Het rijpen moet plaatsvinden in vaten van Frans eiken, en het is het eikenhout dat ervoor zorgt dat er geur, kleur en smaak aan de drank wordt toegevoegd. Des te beter de kwaliteit van vat is, des te beter de uiteindelijke cognac zal worden. De minimale rijpingsduur is twee jaar, zodat een VS cognac ontstaat, maar deze periode kan in de praktijk véél langer duren. Dit hangt af van het doel dat de producent voor ogen heeft.
Assemblage (mengen van distillaten)
In de assemblagefase worden verschillende eaux-de-vie uit verschillende vaten met elkaar gemengd tot één eindproduct. Het doel van deze stap is om de juiste smaakbalans te creëren. Tijdens deze fase komt de kunde van de keldermeester, de persoon die verantwoordelijk is voor het productieproces, écht tot uiting.
Afvullen op flessen
Het afvullen op flessen is de laatste stap uit het productieproces van cognac. Afhankelijk van wat het alcoholpercentage van de drank in de vaten is, en het alcoholpercentage dat de producent wenst, wordt water toegevoegd om de drank op de gewenste drinksterkte te krijgen. In de praktijk ligt dit veelal op 40% of net daarboven, maar dit kan per merk verschillen.
Cognacproductie: de regio’s
De productie van cognac vindt uitsluitend plaats in de Cognacregio, wat betekent dat dranken die op cognac lijken maar niet in deze regio gemaakt worden, zoals armagnac en calvados, per definitie geen cognac zijn. In de Cognacregio zijn verschillende gebieden, die bekendstaan als cru’s, waar het productieproces van cognac start: op de wijngaarden. In z’n algemeenheid is het interessant om te benoemen dat het terroir, waarmee gedoeld wordt op een combinatie van natuurlijke invloeden op de productie van druiven, verschilt tussen de cru’s onderling. Ook kunnen in dezelfde cru verschillen op gebied van terroir waargenomen worden, terwijl deze gebieden qua afstand soms dichtbij elkaar liggen.
Wat ook goed is om te benoemen is dat dat cognachuizen vaak eaux-de-vie met elkaar mengen die uit verschillende cru’s afkomstig zijn. Soms maken de cognachuizen cognac van druiven die afkomstig zijn van één specifieke cru. Als dit het geval is, vind je dit vaak terug op het etiket of verpakking doordat dit als een kwaliteitskenmerk gezien wordt. Hoewel de cru’s onderling van elkaar verschillen, kunnen we toch wat algemene informatie hierover delen.
Grande Champagne
De Grande Champagne regio kennen we als het meest prestigieuze gebied van de Cognacregio. De bodem is kalkrijk en de eaux-de-vie die men hier maakt is doorgaans verfijnd, toegankelijk en lekker bloemig van karakter. Goed om te weten is dat ‘champagne’ niet naar de bekende wijn met bubbels verwijst. De naam stamt af van de kalkrijke bodem van deze regio, waar men in Frankrijk met het woord ‘campagne’ naar verwijst.
Petite Champagne
Hoewel de naam anders doet vermoeden, is deze cru iets groter dan de Grande Champagne. Verder is het landschap iets minder heuvelrijk en is de bodemsoort anders. Desondanks is de eaux-de-vie die hier gemaakt wordt enigszins vergelijkbaar met deze uit de Grande Champagne. Samen vormt dit het meest prestigeuze deel van alle cru’s in de Cognacregio en de drank die in deze twee gebieden gemaakt wordt is doorgaans het duurst in prijs.
Borderies
De Borderies is de kleinste cru uit het rijtje. De bodemsoort is hier weer heel anders dan in de bovengenoemde regio’s: in de Borderies vind je kleigrond met vuursteen terug en dit heeft een bepalende impact op de druiventeelt. De drank die hier gemaakt wordt is soepel, zacht en aromatisch. Hierdoor is dit voor veel producenten zeer goed bruikbaar als onderdeel van een blend van distillaten.
Fins Bois
Fins Bois wijngaarden staan erom bekend relatief kalkrijk te zijn in combinatie met een hoge mate van kleibodems. Deze cru vind je terug in het noordelijke deel van de cognac regio en de eaux-de-vie de men hier maakt zijn soepel en fruitig. Producenten gebruiken deze distillaten graag als onderdeel van een blend door de toegankelijk- en fruitigheid ervan.
Bons Bois
De Bons Bois ligt dicht tegen Fins Bois aan en hier vind je voornamelijk wijngaarden met een zandgrond terug en in kleine hoeveelheden wijngaarden met een kleibodem. Het aantal wijngaarden ligt relatief laag en wanneer je ze vindt, is dit vaak in de buurt van een bosrijke omgeving.
Bois Ordinaires
Bois Ordinaires ligt grotendeels langs de kust, waardoor ook hier weer een ander klimaat heerst dan in de andere cru’s. Slechts een klein deel van deze cru wordt gebruikt voor de cognacproductie, maar het deel dat wel gebruikt wordt, heeft een relatief zandrijke bodem. Opvallend aan de eaux-de-vie de men hier maakt is dat deze vaak een ietwat maritiem karakter hebben; het is dus zeker niet gek als je iets ziltigs proeft in de drank uit deze regio.
De verschillende cognacsoorten in het kort
Cognac bereikt in verschillende gedaantes de markt. De benaming van deze soorten stamt af van de leeftijd die het distillaat heeft. Hierdoor geeft dit je meer inzicht in de minimale rijpingsduur van de cognac. Kortom, dit is altijd handig als je cognac wilt kopen en nog niet exact weet waar je naar op zoek bent.
- VS cognac: VS staat voor ‘Very Special’. Dit is de jongste cognacsoort die minstens twee jaar rijpt. Lekker voor mixdranken en cocktails.
- Tip: Hennessy VS
- VSOP cognac: VSOP staat voor Very Superior (of Special) Old Pale en rijpt minstens vier jaar. Ideaal om mee te mixen, maar ook geschikt om puur (of over ijs) van te genieten.
- Tip: Remy Martin VSOP
- XO cognac: XO staat voor Extra Old en rijpt minimaal tien jaar. Komt puur of over ijs het best tot z’n recht.
- Tip: Montifaud XO
- XXO cognac: XXO staat voor Extra, Extra Old cognac en rijpt minstens veertien jaar. Drink ‘m puur of over ijs; deze cognacsoort verdient dit!
- Tip: Remy Martin XXO
De verschillende smaakstijlen van cognac
Het is leuk om te weten hoe oud een cognac minimaal is, maar weten hoe deze smaakt is minimaal even belangrijk, toch? De daadwerkelijke stijl van de cognac wordt beïnvloed door de stijl van het huis, maar ook de leeftijd van de cognac is hierop van invloed.
- Jonge en frisse cognac: cognac die jong gebotteld wordt is vaak fruitig en een tikkeltje scherp van smaak. Dit laatste komt door de relatief korte rijpingsduur. De cognac is uitermate geschikt voor mixdranken en cocktails. VS cognac rekenen we tot deze stijl en ook de VSOP vind je hierin terug, ondanks dat deze cognacsoort over meer ‘body’ beschikt dan de VS.
- Waar VS cognac fruitiger en levendiger van smaak is, is VSOP cognac vaak iets soepeler en heeft deze soort wat meer diepgang op gebied van geur en smaak. Uiteraard verschilt het per merk wat voor soort aroma’s je hierin zou kunnen ontdekken. Bekende noemers zijn fruit- en kruideninvloeden of bijvoorbeeld florale tonen.
- Complexe cognac: cognac die complex van smaak is, heeft doorgaans relatief lang gerijpt. Denk dan aan XO cognac die over een grote mate van diepgang op gebied van geur en smaak beschikt door de lange rijpingsduur. Toch betekent dit niet dat complexe cognac per se beter is, want smaak is immers persoonlijk. Afhankelijk van welk merk cognac je kiest, kun je tonen van zoetigheden, vanille, gedroogd fruit en kruiden terugvinden, wat samen voor dat complexe karakter zorgt. We raden aan dit soort cognac puur of met ijs te drinken, zodat je bij het proeven echt het vakmanschap kunt beoordelen.
- Zéér oude en rijke cognac: Wanneer je op zoek bent naar de oudste cognacsoort, kies dan voor een XXO cognac. De minimale rijpingsduur hiervan is veertien jaar, terwijl er geen maximum aan verbonden is. In de praktijk kan dit betekenen dat sommige distillaten misschien wel meerdere decennia gerijpt zijn. Ook hier verschilt wat je proeft per merk, maar bekende noemers uit smaakomschrijvingen zijn: gedroogd fruit, kruiden, bloemen, hout en zoetigheden.
Sinds 2016 ben ik werkzaam bij DrankDozijn als online marketeer. Dranken zijn mijn passie met whisky als absolute nummer één.
Ik voorzie je van informatie, nieuws en wetenswaardigheden via ons blog op gebied van al je favoriete dranken. Proost!