Het moderne whiskyaanbod is onnoemelijk uitgebreid. Alleen al in Schotland vinden we (op het moment van schrijven) bijna 150 distilleerderijen terug, terwijl in Ierland enkele tientallen distilleerderijen actief zijn. Het aanbod is ontzettend groot, zeker als je ook in ogenschouw neemt dat Schotland en Ierland allang niet meer de enige landen zijn waar whisky gemaakt wordt. Reden te meer om een blik te werpen op het moderne whiskyaanbod en dat doen we in deze deep-dive.
De geschiedenis van whisky
Voordat we het over whisky in de 21e eeuw hebben, is het altijd goed even kort terug te blikken op delen uit de geschiedenis van whisky. De naam ‘whisky’ vindt z’n oorsprong in het Latijn en Gaelisch.Whisky, met minstens 40% alcohol, ontstaat door het distilleren van met granen gemaakt bier, waarbij de distillatietechnieken hun oorsprong vinden in het Midden-Oosten. Volgens de legende introduceerde St. Patrick het distilleren in Ierland, en de technieken verspreidden zich vervolgens naar de Keltische Schotten aan de westkust van Schotland.
Ontwikkelingen op gebied van whisky
Technologie in whiskyproductie
Een belangrijke slag in de geschiedenis van whisky, die bijgedragen heeft aan het vormgeven van het moderne whiskyaanbod, is technologie. Wie wel eens in een distilleerderij is geweest, weet dat men hier gebruik maakt van computers en geavanceerde software om het productieproces volledig te controleren. De computers leiden het proces volledig in goede banen. Denk aan de watertemperatuur van het water dat aan washbacks wordt toegevoegd tot en met de ‘cut’ die distillateurs maken wanneer ze het zogeheten hart van distillaat van de voor- en naloop scheiden. Op veel plekken in het productieproces komen computers aan bod. Gek is het dan ook niet dat dit bijdraagt aan mogelijkheden tot opschalen van de productie zonder in te boeten op de kwaliteit.
Rijpen van whisky in eikenhout: een belangrijke ontwikkeling voor het hedendaagse aanbod
Het rijpen in eikenhout is een van de belangrijkste stappen uit het productieproces. In regelgeving omtrent whisky is vastgelegd dat whisky verplicht 3 jaar in vaten van eikenhout moet rijpen, maar wel hebben producenten redelijk wat vrijheid op gebied van het soort eikenhout dat ze kiezen, of het nieuw vat is of een vat dat eerder gebruikt is voor de rijping van een drank én hoe groot het vat is.
Leestip: ontdek de invloed van eikenhout op de smaak van whisky.
Amerikaans en Europees eikenhout zijn de bekendste houtsoorten waarvan whiskyvaten zijn gemaakt, maar het zijn niet de enige. Met verloop van tijd zijn meerdere soorten eikenhout gebruikt voor de rijping van whisky. Denk aan Japans eikenhout (Mizunara eiken), maar ook Schots, Iers en bijvoorbeeld Hongaars eikenhout. De meest gebruikte vatsoorten in de whisky-industrie zijn ex-bourbonvaten en ex-sherryvaten.
- Bourbonvaten, gemaakt van Amerikaans eikenhout, worden gebruikt voor de rijping van bourbon whiskey en de regels hieromtrent schrijven voor dat bourbon in nieuwe vaten moet rijpen. Dit betekent dat de vaten na afronding van de rijpingsperiode niet nogmaals gebruikt mogen worden. In Schotland en andere whiskylanden ontvangen ze deze vaten echter met open armen doordat men er daar andere regels op nahoudt.
- Sherryvaten kunnen zowel van Amerikaans als Europees eikenhout zijn gemaakt. Vroeger, toen de sherry-industrie nog bloeide, waren sherryvaten in een overvloed beschikbaar voor distilleerderijen om over te kopen. Vandaag de dag is de sherry-industrie geen fractie van wat het geweest is. Dit heeft ertoe geleid dat sommige sherry-producenten sherry specifiek maken en rijpen voor de vaten die ze doorverkopen aan whisky-distilleerderijen.
Naast het gebruik van bourbon- en sherryvaten voor de rijping van whisky, omvat het moderne whisky aanbod ook whisky’s die gerijpt zijn in port-, wijn- en bijvoorbeeld rumvaten. Ieder vatsoort zorgt voor unieke kenmerken die het toevoegt aan de whisky. Samen zorgt dit er dan ook voor dat het aanbod, zoals we dit vandaag de dag kennen, uiterst breed is. Veel bekende en minder bekende merken rijpen hun whisky is verschillende vatsoorten, waardoor er vaak meerdere expressies per merk te ontdekken zijn. We willen dit niet nóg ingewikkelder maken, maar producenten hebben ook de mogelijkheid om whisky eerst in bourbonvaten te rijpen en bijvoorbeeld daarna verder te rijpen in sherry- of portvaten. Ook op deze manier ontstaan weer talloze combinaties die men kan toepassen, wat weer voor unieke smaakkenmerken in de whisky zorgt.
En dan hebben we het nog eens gehad over alles dat ertoe doet. De grootte van het vat dat gebruikt wordt is namelijk ook belangrijk, maar ook of het een nieuw vat is of een vat dat reeds eerder voor de rijping is gebruikt. Dit zullen we echter apart behandelen in een blog over whiskyvaten en de invloed van eikenhout op de smaak van whisky. Die hou je van ons te goed!
De verschillende whiskysoorten binnen het moderne aanbod
Naast de mogelijkheden op gebied van vatrijpingen die we hierboven bespreken, zijn de verschillende soorten whisky die beschikbaar zijn ook een belangrijk onderdeel van het moderne aanbod. We kennen bijvoorbeeld verschillende categorieën zoals single malts, blended whisky, bourbon whiskey en Tennessee whiskey. Elke soort wordt volgens vastgelegde regels gemaakt, wat ervoor zorgt dat er verschillen ontstaan tussen de soorten onderling. Soms zijn deze verschillen heel duidelijk en soms lijkt er wel eens sprake te zijn van wat overlap.
Voor Schotse whisky geldt bijvoorbeeld dat deze minstens drie jaar in eikenhouten vaten moet rijpen, voordat de drank ‘whisky’ genoemd mag worden. Voor de productie van de bekendste Amerikaansehiskeysoort, bourbon whiskey, geldt deze regel niet: bourbon moet minstens één dag rijpen. Daarentegen mag Schotse whisky in elk soort eikenhout rijpen, zolang het maar eikenhout is. Bourbon whiskey moet verplicht in nieuwe, nog nooit eerder gebruikte vaten van Amerikaans eikenhout rijpen.
Zo zie je maar dat elke whiskysoort unieke kenmerken heeft die het waard zijn om verder uit te lichten en dat gaan we doen in een apart artikel over de bekendste soorten whisky.
De opkomst van kleinschalige distilleerderijen
De rode draad in de afgelopen jaren binnen de whiskyindustrie heeft in het teken gestaan van ‘meer’. Deze ‘meer’ kun je interpreteren als bestaande distilleerderijen die investeringen hebben gedaan om de productie op te schalen, maar ook de opkomst van nieuwe distilleerderijen is niet onopgemerkt gebleven. We hebben een trend gezien van relatief kleinschalige distilleerderijen die op een moderne manier naar het maken van whisky kijken. Zij zorgen op hun eigen manier voor een combinatie van trouw blijven aan oude tradities, maar combineren dit veelal met hypermoderne technieken.
Dat wil echter niet zeggen dat ‘oude’ distilleerderijen stilzitten; ook zij zijn doorgaans altijd bezig met blijven moderniseren. Maar toch is de opkomst van veel kleinschalige distilleerderijen verspreid over verschillende landen een interessante ontwikkeling. Dit is mede het resultaat van de steeds maar groeiende vraag naar whisky en de algemene populariteit van deze drank in het algemeen.
Populariteit van whiskycocktails
Whiskycocktails zijn hedendaags niet meer weg te denken uit enerzijds de cocktailscene en anderzijds ook niet uit het moderne aanbod. Terwijl traditionele whiskydrinkers steevast de voorkeur geven aan het puur drinken van whisky, ontdekken steeds meer liefhebbers ook de veelzijdigheid van deze dranksoort. De populariteit van whiskycocktails is de afgelopen jaren exponentieel gegroeid, wat eraan bijdraagt dat men zowel thuis als in cocktailbars en restaurants de mogelijkheid heeft om van een whiskycocktail te genieten. Ook zien we dat verschillende merken een ‘signature cocktail’ hebben met één of meerdere whisky’s uit het assortiment. Oftewel; sommige merken richten zich deels (of volledig) tot de liefhebbers van cocktails, wat het belang van deze ontwikkeling onderstreept. Bekende cocktails met whisky of whiskey zijn de Whisky Sour en de Old Fashioned, maar uiteraard zijn er veel meer mogelijkheden dan enkel dit.
In het kort hoe je de cocktail maakt
- Whisky Sour: vul een cocktailshaker met 60 ml whisky, 30 ml citroensap en 15 ml suikersiroop. Voeg hier een scheutje Angostura bitters aan toe gevolgd door het eiwit van één ei. Shake dit door door elkaar zonder ijs. Voeg daarna ijsklontjes toe aan je shaker en shake ongeveer 10-15 seconden totdat de shaker goed koud aanvoelt. Schenk de inhoud door een zeefje uit in een cocktailglas. Garneer met een schijfje sinaasappel en een cocktailkers.
- Op zoek naar een uitgebreid artikel over deze cocktail inclusief achtergrondinformatie, recept en meer? Lees hier alles over het maken van een Whisky Sour.
- Old Fashioned: schenk 10 ml suikersiroop in een met ijs gevuld glas en voeg 2 dashes Angostura Bitters toe. Roer de inhoud goed door, zodat de smaken één geheel vormen. Knijp vervolgens een sinaasappelzeste uit boven het glas en gebruik de zeste als garnering.
- Is dit je favoriete cocktail of wil je er graag meer over lezen? We hebben een artikel klaarstaan met achtergrondinformatie, een recept en meer. Lees hier alles over hoe je een Old Fashioned maakt.
- Is dit je favoriete cocktail of wil je er graag meer over lezen? We hebben een artikel klaarstaan met achtergrondinformatie, een recept en meer. Lees hier alles over hoe je een Old Fashioned maakt.
De toekomt van whisky
In de 21e eeuw zijn er weinig sterke dranken zo populair als whisky. De afgelopen jaren kijken we terug op een alsmaar groeiende vraag en toenemende belangstelling van liefhebbers van over de gehele wereld. We weten dat er veel verschillende whiskysoorten zijn, maar ook dat producenten veel mogelijkheden hebben op gebied van vatrijpingen waardoor ze telkens op zoek gaan naar nieuwe dimensies op gebied van geur en smaak. Dit draagt op z’n beurt weer bij aan een uiterst breed en divers aanbod Daarnaast zien we dat kleinschalige distilleerderijen hard aan de weg timmeren, terwijl traditionele partijen de capaciteit opschalen.
Whisky is hedendaags meer dan enkel een drank om puur te drinken; dat blijkt wel uit de populariteit van whiskycocktails. In de toekomst van whisky zal dit, als je het ons vraagt, dan ook zeker een actueel iets blijven. De oude garde aan whiskydrinkers zal waarschijnlijk niet structureel afstappen van het puur drinken van deze drank en mogelijk af en toe eens een uitstapje maken naar een cocktail. Daarentegen zal de nieuwe generatie whiskydrinkers mogelijk eerder de voorkeur geven aan een cocktail met whisky, doordat cocktails an sich helemaal ingeburgerd zijn bij deze generatie.
Sinds 2016 ben ik werkzaam bij DrankDozijn als online marketeer. Dranken zijn mijn passie met whisky als absolute nummer één.
Ik voorzie je van informatie, nieuws en wetenswaardigheden via ons blog op gebied van al je favoriete dranken. Proost!