Er is héél veel te vertellen over whisky en whiskey in de breedte, waardoor we je in een reeks van artikelen mee gaan nemen langs belangrijke punten. Hier duiken we diepte in over de ontwikkeling van whisky door de jaren heen.
Lees meer over de oorsprong, de invloed van bepaalde gebeurtenissen, en de impact van vaten op de transformatie van whisky door de jaren. Het is belangrijk om te weten dat we in dit artikel vaak refereren naar Schotse whisky en whiskey uit Ierland. Hoewel we op de hoogte zijn van de spellingverschillen (whisky/whiskey) tussen de Schotten en Ieren, geven we over het algemeen de voorkeur aan de meest gebruikte spelling (= whisky). Echter, wanneer we specifiek over Ierland spreken, hanteren we uiteraard de daarbij behorende schrijfwijze: whiskey.
Whisky’s oorsprong
Het ontstaan van whisky is een onderwerp dat door de jaren heen veel debat en discussie heeft uitgelokt. Schotland en Ierland, als vooraanstaande whiskylanden, claimen beiden als eersten deze drank te hebben geproduceerd. Deze langdurige tweestrijd, met argumenten voor beide landen, laten we even in het midden. Wat wel vaststaat, is dat sporen van whiskyproductie enkele eeuwen teruggaan en dat monniken in kloosters zich hiermee bezighielden. Hoewel de drank snel aan populariteit won in beide landen, duurde het nog enkele eeuwen voordat de industrie tot bloei kwam. Technologische veranderingen, zoals verbeteringen aan de distilleerketels, droegen hieraan bij.
Vroegste bewijzen van de whiskyproductie
De vroegste sporen van whiskyproductie gaan terug tot de Middeleeuwen in het huidige Ierland en Schotland. Hoewel de exacte oorsprong van whisky moeilijk te bepalen is, wijzen archeologische vondsten op het bestaan van oude distillatietechnieken. Ondanks het primitieve karakter van het destillatieproces destijds, legden deze methoden de fundamenten voor de evolutie van whisky zoals we die nu kennen. Zoals voor veel aspecten van het leven geldt, heeft er een ware evolutie plaatsgevonden om te komen waar we nu zijn.
Technologische vooruitgang in de whisky-industrie
Moderne technologie heeft een aanzienlijke invloed gehad op de whisky-industrie, waardoor producenten hun productieprocessen aanzienlijk hebben verbeterd. Een belangrijke ontwikkeling betreft het gebruik van computersystemen en geautomatiseerde apparatuur om het distillatieproces zorgvuldig te controleren en te reguleren. Door sensoren en geavanceerde software kunnen distilleerderijen nu nauwkeurig de temperatuur, druk en andere variabelen in de verschillende fasen van distillatie volgen, wat positief bijdraagt aan de kwaliteit van het eindproduct.
Invloed van historische gebeurtenissen op de ontwikkeling van whisky
Historische gebeurtenissen hebben aanzienlijke invloed gehad op de ontwikkeling van whisky door de geschiedenis heen. Deze gebeurtenissen variëren per land en hebben elk op hun eigen wijze bijgedragen aan de vorming van de drank in dat specifieke gebied. Een cruciale gebeurtenis in Schotland en Ierland was bijvoorbeeld het besluit om belasting op granen te heffen. Deze belastingen leidden ertoe dat veel boeren hun toevlucht zochten in illegale whiskydistillatie om de belasting te ontduiken. Deze illegale handel legde de fundering voor de huidige whisky-industrie, aangezien illegale distilleerders later vaak legaal gingen opereren, waardoor de industrie zich verder kon uitbreiden.
Ook in andere landen hebben gebeurtenissen de verdere vormgeving van de whisky-cultuur beïnvloed. Veel Ieren emigreerden in het verleden naar Amerika en brachten hun kennis van whiskeydistillatie met zich mee. Dit resulteerde uiteindelijk in de introductie van whiskey in Amerika; vandaar dat Amerikanen nog steeds de Ierse schrijfwijze handhaven.
Veranderingen in whiskyproductiemethoden
De productiemethoden van whisky zijn aanzienlijk geëvolueerd, waarbij nieuwe technologieën zijn geïntroduceerd om de kwaliteit en efficiëntie van het productieproces te verbeteren. Een cruciale verandering betreft de introductie van moderne distillatietechnieken, zoals het gebruik van pot still ketels en kolomdistillaties. Deze veranderingen hebben bijgedragen aan de efficiëntieverbetering die whisky door de jaren heen heeft doorgemaakt, ondanks de nog bestaande verschillen tussen beide distilleeropstellingen. Ook zijn er wijzigingen doorgevoerd op het gebied van mouten, fermentatie en rijping, wat allemaal heeft bijgedragen aan de voortdurende ontwikkeling van whisky.
De invloed van vaten op de rijping
De evolutie van vaten is opmerkelijk. Wetmatig mag whisky alleen rijpen in eikenhouten vaten, maar producenten hebben de vrijheid om het type eikenhout te kiezen. Traditioneel gezien zijn vooral vaten van Amerikaans eikenhout, die eerder werden gebruikt voor de rijping van bourbon whiskey, populair in andere whisky-landen. Ook zien we frequent gebruik van Europees eikenhout en zelfs zeldzamere varianten zoals Japans eikenhout.
Een opvallende ontwikkeling op het gebied van rijping is het gebruik van vaten die eerder gevuld waren met een andere drank, zoals sherry, rum, wijn of port. Je vraagt je misschien af: hoe is dit mogelijk? Nou, de vaten die eerder een andere drank bevatten, zijn ook van eikenhout gemaakt, waardoor dit binnen de regels van de whiskyproductie valt. Deze vaten voegen unieke smaakelementen toe aan de whisky en dragen bij aan een veel breder smaakpalet. Dit en meer komt aanbod in ons artikel over het belang van eikenhout voor de rijping van whisky.
Whiskysoorten en belangrijke verschillen
Met verloop van tijd zijn er steeds meer verschillende whiskysoorten bijgekomen. Vandaag de dag kennen we single malts, blends, blended malts, bourbon whiskey en meer. Voor verschillende soorten gelden (in veel gevallen) deels of volledig verschillende regels. Ook dit zorgt er weer voor dat je als consument zoveel mogelijkheden hebt. Iedere whiskysoort komt namelijk op een unieke manier tot stand. En binnen deze soorten zijn ook weer talloze verschillende merken met elk unieke huisstijlen. In het kort leggen we hieronder uit wat uniek is aan de verschillende whiskysoorten, zodat je een globaal beeld hebt.
Single malt
Dit zijn whisky’s waarvan de productie plaatsvindt bij één distilleerderij. De productie van single malt whisky moet gebeurt op basis van 100% gemoute gerst, gist en water, waarbij andere ingrediënten en graansoorten niet zijn toegestaan.
- Alle gebruikte whisky in het proces is afkomstig van dezelfde distilleerderij. Dit type whisky wordt beschouwd als het meest prestigieus, met bekende merken zoals Glenfiddich, The Macallan, Ardbeg, Lagavulin, die single malt whisky produceren met leeftijden tot enkele tientallen jaren oud.
Blended whisky
De tegenpool van een single malt is een blended whisky; dit is whisky die ontstaat door whisky’s van verschillende merken met elkaar te combineren. Een belangrijk gegeven hierbij is dat het gaat om een combinatie van single malt én grain whisky die men combineert waarbij de whisky afkomstig is van méér dan 2 distilleerderijen.
- Blended whisky is een zeer brede categorie doordat er zoveel whisky’s zijn die blenders met elkaar kunnen combineren. Bekende voorbeelden van blended whisky zijn Johnnie Walker Red Label en Chivas Regal whisky.
Blended Malt whisky
Terwijl single malt afkomstig is van één distilleerderij, combineert blended malt whisky juist 2 (of meer) single malt whisky’s van verschillende distilleerderijen.
- Dit zijn dus in de basis allemaal single malts die volgens de daarvoor geldende regels worden gemaakt, om daarna samengevoegd te worden in één eindproduct. Bekende voorbeelden hiervan zijn Johnnie Walker Green Label en Monkey Shoulder.
Grain whisky
Grain whisky wordt gemaakt van granen anders dan alleen gerstemout, zoals een mix van gerst, maïs en/of rogge.
- Er mag dus zeker gerst gebruikt worden voor de productie hiervan, zoals ook bij single malt whisky gebeurt, maar dan gebeurt dit in de praktijk in combinatie met andere granen. Bekende merken die grain whisky in het assortiment hebben, zijn Loch Lomond en Teeling.
Bourbon whiskey
Bourbon is dé bekendste whiskeysoort van Amerika en kan dan ook enkel in dit land worden gemaakt.
- De productie van de whiskey is onlosmakelijk verbonden aan verschillende regels, waaronder het gebruik van minimaal 51% mais in het productieproces én het verplicht rijpen van de whiskey in nog nooit eerder gebruikte vaten (virgin oak vaten). Bekende merken die bourbon whiskey maken zijn Four Roses en Jim Beam whiskey.
Tennesee whiskey
- Tennessee whiskey is dé whiskeystijl van Tennessee (Amerika). Deze stijl mag enkel in deze regio gemaakt worden, maar verder is de productie ervan vrijwel gelijk aan deze van bourbon whiskey. Toch is er één belangrijk verschil: Tennessee whiskey wordt aan het eind van het productieproces gefilterd via esdoornhoutskool en deze stap is niet toegestaan bij bourbon. Dit is dan ook direct het belangrijke verschil tussen Tennessee whiskey en bourbon whiskey.
Opkomst van whisky als wereldwijd bekende drank
Whisky heeft zich door de jaren heen ontwikkeld tot een wereldwijd bekende drank. Door de combinatie van traditie, vakmanschap en unieke productiemethoden heeft Schotse whisky een reputatie opgebouwd die wordt gewaardeerd over de hele wereld. De opkomst van Schotse whisky begon in de late 19e eeuw, toen de industrie begon te groeien en distilleerderijen in Schotland steeds meer begonnen te exporteren. De Schotse whisky-industrie werd al snel geassocieerd met kwaliteit en authenticiteit, wat bijdroeg aan zijn wereldwijde populariteit. Vandaag de dag is Schotse whisky een symbool van luxe en wordt het gewaardeerd door whiskyliefhebbers over de hele wereld.
De populairiteit van de Schotten werd altijd afgezet tegen het meest concurrerende land: Ierland. Hoewel de Ieren in een ver verleden minstens even groot en bekend waren, is de bekendheid hiervan in de laatste decennia teruggelopen. Toch zijn de Ieren weer hard bezig om méér en betere whiskeys te produceren. Dit zien we terug in het bestaande aanbod van topmerken zoals Jameson, Bushmills en RedBreast, maar ook door de oprichting van verschillende nieuwe distilleerderijen. Veel van het hedendaagse aanbod is dan ook minstens even goed als de whisky uit Schotland.
De verdere globalisering naar landen als Amerika, India, Taiwan en meer heeft geleid tot een grotere diversificatie van whiskysoorten. Distilleerderijen uit verschillende landen kijken veelal op een andere manier naar de productie van deze drank. Toch gelden de regels, bijvoorbeeld die voor single malt whisky, óók voor deze distilleerderijen wanneer die een single malt willen maken.
Toenemende vraag naar whisky
Een gevolg van de globalisering van de whisky-industrie is dat hedendaags over de gehele wereld interesse in deze drank is. Zeker in niet-Westerse markten waarvan China het bekendste voorbeeld is, is de vraag in de laatste jaren enorm toegenomen. Distilleerderijen uit Schotland en andere whiskyproducerende landen hebben hun marktaandeel zien toenemen in niet-Westerse landen en richten zich in sommige gevallen specifiek op het vormgeven van hun whisky in een stijl die men daar graag ziet. Een mooie voorbeeld hiervan is de Johnnie Walker Blue Label serie waarin de whisky’s geïnspireerd zijn op het Chinees nieuwjaar.
Ontwikkeling van whisky als luxeproduct
De laatste decennia heeft whisky een transformatie ondergaan en is het geëvolueerd van een alledaagse drank naar een luxeproduct. Deze ontwikkeling heeft plaatsgevonden als reactie op de groeiende interesse in en waardering voor kwaliteitsdranken. De vraag wordt alsmaar groter terwijl de productie niet van de ene of de andere dag mee kan groeien. Uiteraard investeren distilleerderijen in het vergroten van de productiecapaciteit, maar toch moet een 10 jaar oude whisky minstens 10 jaar rijpen voordat deze op de markt kan komen. Hierdoor zien we in de praktijk terug dat de vraag sneller groeit dan het aanbod.
Waarom wordt whisky als luxe product gezien? Deze whisky’s, die zich doorgaans in hogere prijssegmenten bevinden, zijn vaak gelimiteerd in oplage. Dit betekent dat wanneer de voorraad verkocht is, deze niet meer terug komt. Daarnaast gaat dit vaak gepaard met een interessante vatrijping, het eventueel bottelen van de whisky op vatsterkte of bijvoorbeeld een bijzondere verpakking. Daarnaast komt er natuurlijk een goed staaltje marketing aan te pas.
Toekomstige trends in de whisky-industrie
Trends doen zich op verschillende manieren voor binnen de whisky-industrie en hieronder nemen je mee langs trends waarvan wij verwachten dat we die voorbij gaan zien komen.
- Allereerst verwachten we de verdere opkomst van kleinschalige distilleerderijen. In de laatste 5 jaar hebben we al een forse toenname gezien van nieuwe distilleerderijen in verschillende whiskylanden en de verwachting is, mede door de nog steeds toenemende populairteit van whisky, dat dit blijft groeien. Consumenten worden steeds meer geïnteresseerd in authentieke en unieke producten, en dit geldt ook voor whisky. Kleinschalige distilleerderijen hebben soms als voordeel dat ze met een uiterst moderne blik naar de whiskyproductie kijken, terwijl sommige langer actieve merken soms conservatiever te werk gaan,
- Een andere trend die waar we meer van verwachten is het aanpassingen die doorgevoerd worden op gebied van duurzaamheid en milieuvriendelijkheid. Steeds meer consumenten zijn zich bewust van de impact die hun keuzes hebben op het milieu, en dit geldt ook voor hun drankkeuzes. Whiskyproducenten zullen waarschijnlijk streven naar duurzamere productiemethoden, zoals het verminderen van hun ecologische voetafdruk en het gebruik van hernieuwbare energiebronnen. Daarnaast kan men ervoor kiezen om geen verpakkingen meer te maken die bij de whisky horen of om consumenten de kans te bieden wel/geen verpakking te selecteren. Bruichladdich whisky is een merk dat dit al enige tijd doet en de kans is groot dat andere partijen zullen volgen.
- Het blijven nastreven van nieuwe dimensies op gebied van geur en smaak. We hebben door de jaren heen al tal van ontwikkelingen op gebied van van vatrijpingen gezien, wat ervoor zorgt dat er een steeds breder smaakaanbod ontstaat. We verwachten dat dit een trend is die blijft aanhouden. Men rijpt whisky in niet-alledaagse vatsoorten, combineert verschillende vatrijpingen met elkaar en gebruikt andere eikenhout soorten met als doel om nieuwe dimensies op gebied van geur en smaak te creëren in de whisky.
Sinds 2016 ben ik werkzaam bij DrankDozijn als online marketeer. Dranken zijn mijn passie met whisky als absolute nummer één.
Ik voorzie je van informatie, nieuws en wetenswaardigheden via ons blog op gebied van al je favoriete dranken. Proost!