Lees meer over de geschiedenis van whisky en ontdek welke belangrijke zaken bijgedragen hebben aan de ontwikkeling van whisky door de jaren heen. Dit is leesvoer voor de liefhebber!
Hoe is de naam whisky tot stand gekomen?
Voordat we de diepte in gaan over de geschiedenis van whisky, delen we eerst hoe whisky aan z’n naam is gekomen. De naam van whisky komt voort uit het Latijn en Gaelisch (of Gaelic in het Engels). Monnikken die in een ver verleden begonnen met het distilleren in Europa spraken Latijn. De distillaten die zij maakten noemden zij levenswater; oftewel ‘aqua vitae’ in het Latijns. Toen men in Schotland startte met distilleren sprak men daar hoofzakelijk Gaelisch. De vertaling van Aqua vitae naar het Gaelic is ‘uisge beatha‘, wat je uitspreekt als ‘ushke-bah‘. In Schotland werd dit met verloop van tijd ingekort naar ‘uisghe’, en volgens de verhalen is ‘whisky’ hier weer een verbastering van.
Het begin: distilleren
Whisky heeft een rijke en lange geschiedenis waarover veel te delen valt. Goed om te weten is dat whisky voor minstens 40% uit alcohol moet bestaan. De alcohol ontstaat door een met granen gemaakt bier te distilleren en ja, bier is écht de voorloper van whisky. Dit en meer leggen we uit in ons artikel over hoe whisky gemaakt wordt. Waarom benoemen we dit? Het distilleren van alcohol is een techniek die al eeuwen oud is en ook al vóór onze jaartelling werd gebruikt. De allereerste sporen op gebied van distilleren komen uit het Midden-Oosten. Het is dan ook geen toevallig dat het woord ‘alcohol’ afstamt van het Arabische woord ‘al-kohl’.
Enkele eeuwen na Christus namen monniken uit het Midden-Oosten hun distillatietechnieken mee naar Europa. Interessant: een legende is dat St. Patrick, naar wie de Ierse feestdag St. Patrick’s Day is vernoemd, de persoon zou zijn geweest die het distilleren introduceerde in Ierland. Hiervandaan zouden de technieken meegenomen worden door de Keltische Schotten die neerstreken aan de westkust van Schotland om zich daar te settelen.
Belangrijke vermeldingen uit de geschiedenis van whisky
De eerste schriftelijke vermelding van whisky
De allereerste schriftelijke vermelding uit de geschiedenis van whisky is, zover bekend, van 1494. In de administratie van de toenmalige koning (James IV) staat een bestelling voor ‘eight bolls of malt to Friar John Cor wherewith to make aqua vitae’. Dit was een zéér grote bestelling voor die tijd, waardoor de koning (en misschien de rest van het hof) de ‘aqua vitea’ erg lekker moet hebben gevonden.
Illegaal distilleren
We spoelen vooruit in de tijd: naar de 17e eeuw. In deze tijd distilleerden boeren veelvuldig en dit leidde ertoe dat het Schotse parlement belasting begon te heffen. Dit had als gevolg dat vele boeren illegaal gingen distilleren. Het smokkelen van whisky werd de standaard voor de daaropvolgende 150 jaar. Het was een kat- en muisspel tussen de distillateurs en de ‘excisemen’ (belastingambtenaren). Hierbij kwamen de distillateurs met steeds innovatievere manieren van de whisky verstoppen. Denk aan het verstoppen ervan onder preekstoelen en zelfs in doodskisten; alles met als doel om maar geen belasting te hoeven betalen.
Rond 1820 werden 14.000 illegale distilleerketels per jaar in beslag genomen en méér dan de helft van de whisky die in Schotland werd geconsumeerd, werd gedronken zonder dat de fiscus zijn deel kreeg. Illegale distilleerderijen stonden bijvoorbeeld verstopt in grotten en valleien waardoor het ook lastig was voor de belastingambtenaren om dit te ontdekken. In 1823 werd de Excise Act aangenomen, waarin geregeld werd dat distillateurs voor een vergoeding van 10 pond een licentie kregen en vooraf een bepaald bedrag per liter gestookte alcohol moesten betalen. Ook kwam er een minimum ketelgrootte in het spel: 40 gallon (178 liter). Belangrijk hierbij is om te vermelden dat deze ketel relatief groot was in vergelijking met de ketels die men daaraanvoorafgaand gebruikten. Deze grotere ketels waren beter te controleren omdat ze minder goed verplaatst konden worden.
Nieuwe distilleerketel
In 1831 verbeterde Aeneas Coffey, ambtenaar van beroep, een 5 jaar eerder geïntroduceerde distilleerketel, wat eraan bijdroeg dat deze een stuk efficiënter werkte. In het nieuwe proces kon men in een continu proces distilleren en werd het distillaat véél zuiverder én constanter van kwaliteit was. Dit was een belangrijke ontwikkeling in de historie van whisky.
Voorafgaand aan die tijd dronk men hoofdzakelijk malt whisky, wat er om bekendstond vrij krachtig en uitgesproken van smaak te zijn. Door middel van de nieuwe distilleerketel was men in staat minder krachtige whisky te distilleren, waarbij ze ook meerdere graansoorten gebruikten. De whisky die hieruit ontstond is grain whisky.
Blended whisky: de kunst van het blenden
De introductie van de verbeterde distilleerketel leidde uiteindelijk ook tot de geboorte van blended whisky. Men kwam erachter dat ze whisky konden maken die veel toegankelijker van smaak was door de krachtige malt whisky te mengen (= blenden) met de grain whisky. Een blended whisky is een mix van méér dan twee whisky’s (1x malt en 1x grain), maar dit kunnen er ook 3, 5 of méér dan 10 zijn. Vaak hadden verkooplieden een (kruideniers)winkel waarin rijen aan vaten opgestapeld lagen. De inhoud hieruit werd dan met elkaar geblend tot één eindproduct.
Dit zorgde ervoor dat producenten enorm veel mogelijkheden hebben om distillaten met elkaar te mengen en zo tot nieuwe geur- en smaakcombinaties te komen. Een belangrijke kanttekening hierbij is wel dat de kwaliteit van de whisky in sommige gevallen te wensen overliet, mede door de gevoeligheid voor inconsistenties op gebied van blenden.
De Amerikaanse Drooglegging
Een ander belangrijk punt uit de geschiedenis van whisky is de Amerikaanse Drooglegging. Deze periode in de geschiedenis kennen we als de ‘Prohibition’ en duurde van 1920-1933. Tijdens deze periode mocht er geen alcohol worden verkocht noch gemaakt, waardoor illegale smokkel een steeds grotere rol in Amerika begon te spelen. Hoewel het verbod nadelig was voor whiskyproducenten, zorgde de smokkel ervoor dat de populaireit op termijn alleen maar toenam. Ook hierdoor is ‘Scotch’, zoals de Amerikanen dit noemen, nog steeds zeer populair in dit land.
Sinds 2016 ben ik werkzaam bij DrankDozijn als online marketeer. Dranken zijn mijn passie met whisky als absolute nummer één.
Ik voorzie je van informatie, nieuws en wetenswaardigheden via ons blog op gebied van al je favoriete dranken. Proost!